H Ψευδαίσθηση της Ελευθερίας και της Επιλογής…

Ο φιλόσοφος Σπινόζα έζησε από το 1632 έως το 1677 στην Ολλανδία. Γεννήθηκε στις 6/6/1632 και ήταν εβραικής καταγωγής. Ένα απο τα κεντρικά ερωτήματα του έργου του όσον αφορά την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ήταν το εξής:
“Γιατί οι άνθρωποι μάχονται για την υποταγή τους σαν να επρόκειτο για την ελευθερία τους.;;;..”
Εξού και μια ιστορία που λέγεται ότι διαδραματίστηκε μια μέρα όταν ένας αυλικός συνάντησε τον Σπινόζα ο οποίος μάζευε χόρτα για να τα φάει. Του λέει ο αυλικός:
Αν έμπαινες στην υπηρεσία των βασιλιάδων, δε θα ήταν ανάγκη να τρως χόρτα!!! για να πάρει την απάντηση:
Κι εσύ, αν έτρωγες χόρτα, δε θα είχες ανάγκη να υπηρετείς τους βασιλιάδες!!!!!
Η βασικότερη όμως ιδέα της φιλοσοφίας του ήταν η έννοια του Deus Sive Natura = Ο Θεός, δηλαδή η φύση…
Ο Σπινόζα ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που πίστευε ότι δεν υπάρχει Θεός με την έννοια του Προσώπου της Πρόνοιας ή του Πνεύματος αλλά ότι ο Θεός είναι η ίδια η φύση… μια άπειρη ουσία χωρίς αρχή και χωρίς τέλος, όπου περικλείει τα πάντα και οπού τα πάντα συμβαίνουν λόγω μιας αναγκαιότητας…
Γιαυτό το λόγο ο Σπινόζα πίστευε ότι ο άνθρωπος στην πραγματικότητα ΔΕΝ έχει ελεύθερη επιλογή και συνείδηση…
Έλεγε συγκεκριμένα σε κείμενο του…

H Ψευδαίσθηση της Ελευθερίας και της Επιλογής…
Πολλοί λένε: Ο άνθρωπος ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη διότι έχει την ιδιότητα να σκέφτεται και να επιλέγει ελεύθερα. Μου αρέσει πολύ αυτό το επιχείρημα. Αλλα για πές μου: Ποιός είσαι εσύ? Είσαι ένας άνθρωπος, εκφράζεις όμως και κάτι απίστευτα πιο μεγάλο, κάτι άπειρο. Λες οτι εσύ σκέφτεσαι και οτι εσύ κινείσαι. Και συμφωνώ μαζί σου. Μπορείς ομως να αρνηθείς ότι η Φύση σκέφτεται τις σκέψεις σου και οτι εκείνη κινείται μέσα σου;;
Η αλήθεια είναι ότι έχεις ισως ένα είδος ελευθερίας: μπορείς να κουνήσεις το μεγάλο σου δάκτυλο όπως θέλεις. Αλλά και το μεγάλο σου δάκτυλο δεν μπορει να κουνηθεί, παρά μονάχα έτσι όπως του επιτρέπει η φύση του. Δεν μπορεί πχ να πηδήσει κάτω απο το χέρι σου και να αρχίσει να χορεύει μονο του μέσα στο δωμάτιο. Και αυτή είναι η θέση σου μέσα στο σύνολο ανθρωπέ μου.
Φαντάσου ένα λιοντάρι στην Αφρική. Νομίζεις ότι κάθεται και το σκέφτεται και παίρνει μόνο του την απόφαση να γίνει άγριο θηρίο? Θα μπορούσε άραγε να επιλέξει τη χορτοφαγία στη ζωή του; Οχι, το λιοντάρι ζεί σύμφωνα με τη φύση του ή σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. Και εσύ κάνεις ακριβώς το ιδιο γιατί και εσύ έισαι ενα κομμάτι της φύσης. Στο σημείο αυτό μπορείς να αντιτάξεις-όπως θα έλεγε και ο Ντεκάρτ- ότι το λιοντάρι είναι ζωο, ενω εσύ είσαι ένας άνθρωπος με ελεύθερο πνεύμα.
Σκέψου όμως τα νεογέννητα μωρά. Φωνάζουν και τσιρίζουν, όταν δεν τους δώσεις γάλα. Έχουν ελευθερο πνεύμα τα μωρά αυτά; Μάλλον οχι. Και πότε το αποκτούν; Στα δυο τους χρόνια τρέχουν σαν σαίτες και δείχνουν με το δάκτυλο ότι τους γυαλίζει το μάτι.Στα τρία τους σκούζουν και πεισματώνουν, και στα τέσσερα ξαφνικά αρχίζουν να φοβούνται το σκοτάδι. Που είναι η ελευθερία τους μπρος στα ένστικτα της φύσης και της κοινωνικής προσαρμογής? Μάλλον πουθενά.
Και ο Σπινόζα καταλήγει: Το σημαντικό είναι πως δεν το καταλαβαίνουμε και οι ίδιοι ότι πίσω απο τις επιλογές μας κρύβονται τρομερά πολλές και τρομερά πολύπλοκες αιτίες.”
Για τον Σπινόζα τα πάθη των ανθρώπων και τα αποτελέσματα των επιθυμιών τους δεν πρέπει επομένος να γίνονται αντικείμενο καταδίκης ή επαίνου, αλλά ανάλυσης και ορθολογικής μελέτης.
“Ας πάψουμε να κρίνουμε και ας επιχειρήσουμε να κατανοούμε”…υποστήριζε!!!
Στις μέρες μας μπορεί να μην είναι πια ένας εναντίον όλων, όπως στην εποχή που ζούσε… Αρκετοί όμως, ακόμα και σήμερα αμφισβητούν τα λεγόμενα του…
Όπως έγραφε και ο Σπινόζα όμως αυτή είναι η μοίρα όσων αναζητούν την αλήθεια… “Ένα πράγμα δεν παυει να είναι αληθινό επειδή δεν γίνεται αποδεκτό απο τους πολλούς”
Ο Σπινόζα πέθανε στις 21 Φεβρουαρίου του 1677 απο φυματίωση. Σήμερα θεωρείται απο τους πιο οξυδερκείς στοχαστές που πέρασαν ποτέ απο την ιστορία της ανθρωπότητας…

Πηγή: spinoza.gr