Eχουμε θολώσει, όπως λέει μια φίλη μου, και αυτή η θολούρα κυριεύει το μυαλό των περισσότερων που ζουν σήμερα στη χώρα. Κοινή είναι η ανασφάλεια, η αγωνία για το μέλλον, αλλά και τα ερωτήματα: Θα πτωχεύσουμε; Τι σημαίνει αυτό; Τι μας έφερε ώς εδώ; Η παγκόσμια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος; Το εγχώριο πελατειακό σύστημα και οι εγγενείς αδυναμίες του νεοελληνικού κράτους; Οι λαμογιές των επιτήδειων; Η διαφθορά; Η σήψη; Η κακογουστιά; Τα ΜΜΕ που παραπλανούν; Η έλλειψη παιδείας που κάνει το κοινό καλό να υποβαθμίζεται σε εμπορικό trend και τα κοινά αγαθά να αποτιμώνται σε χρήμα; Εμείς οι ίδιοι, που είδαμε την ελευθερία μας ως πιστωτική κάρτα;
Κάποιοι φοβούνται πως έχουμε ήδη αργήσει πολύ, αλλά το θετικό είναι που έστω και τώρα τέτοια ερωτήματα ταράζουν τη μακαριότητα των πολλών, φορτίζοντας το (γεμάτο στερεότυπα) συλλογικό μας υποσυνείδητο. Ακόμα και η «αγανάκτηση» έφτασε στα μέρη μας από την Ισπανία και τους εκεί indignados αφού χρειάστηκε ένα πανό που –όπως ειπώθηκε– υψώθηκε σ’ έναν αγώνα μπάσκετ, για να κεντρίσει το περιθρύλητο «εθνικό μας φιλότιμο». Αλλά, μέρες που ζούμε, και για να μην οδηγηθούμε στη συλλογική κατάθλιψη, ας μένουμε στα θετικά αφού δούμε και προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη συνολική εικόνα. Ισως να μας φαίνεται αστεία η μονίμως χαμογελαστή έκφραση ενός βουδιστή μοναχού η Ανατολή, άλλωστε, μας έμαθαν πως είναι πολύ μακριά από μας που «ανήκομεν εις την Δύσιν». Η καθαρή σκέψη, όμως, απαιτεί απεγκλωβισμό από κάθε είδους δόγματα.
«Δεν έχουμε ανάγκη την αγανάκτηση, αλλά τη δράση» διαβάζω σ' ένα βιβλιαράκι που κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Γαλλία. Σωστά, μπορεί εύκολα να πει κανείς. Πόσες αναγνώσεις, όμως, χωρά αυτή η φράση σ' έναν κόσμο, όπως ο δυτικός, που έχει μάθει να λειτουργεί με τη δυϊστική αντίληψη του καλού και του κακού, της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας χωρίς ίσως να συνειδητοποιεί πως αυτά τα δίπολα είναι αδιαχώριστα; Ισως, όμως, να βρισκόμαστε στην αρχή αυτής της κατανόησης της ενότητας, του αδιαχώριστου του ανθρώπου και της φύσης. Εστω και αν η περίφημη «θετική σκέψη» μας αγγίζει, συνήθως, ως «new age» μόδα.
«Positivez! C'est contagieux», σε ελεύθερη μετάφραση «Ενεργοποιηθείτε θετικά, θετικοποιηθείτε, είναι μεταδοτικό», είναι το μότο που επιλέγει για να διαφημίσει το «Μανιφέστο για την αισιοδοξία» («Manifeste pour l'optimisme») ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου, Τιερί Σοσέ (Thierry Saussez, γενν. 1949). Αφορμή πήρε από ένα άλλο βιβλιαράκι 32 σελίδων που στους έξι μήνες της κυκλοφορίας του έχει πουλήσει πάνω από 1.500.000 αντίτυπα και έχει δώσει μορφή σ' ένα κύμα που εξαπλώθηκε στις ευρωπαϊκές πλατείες. Οι «αγανακτισμένοι» χρωστούν το όνομά τους στο «Indignez - vous!» (Αγανακτήστε) του 93χρονου πολιτογραφημένου γάλλου αντιστασιακού και παλιού διπλωμάτη Στεφάν Εσέλ. «Μας καλεί», γράφει για τον Εσέλ στο δικό του πόνημα-απάντηση ο Τιερί Σοσέ, «να αγανακτήσουμε για τα πάντα: τον βασιλιά-χρήμα, τις ανισότητες, τη δικτατορία των οικονομικών αγορών, την παγκοσμιοποίηση, τους πλούσιους... Αλλά η αγανάκτηση είναι χωρίς λύσεις και χωρίς ελπίδα. Δεν καταφέρνει παρά να συντηρήσει αυτήν τη γαλλική κακοδαιμονία, τη μεγαλοποίηση των κινδύνων και των πόνων, την καταφυγή στη θυματοποίηση και την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων. Δεν είναι αγανάκτηση αυτό που η Γαλλία έχει ανάγκη αλλά δράση, κινητοποίηση... Αρκετά με τη δυσπιστία, τη λατρεία της παρακμής! Οχι άλλοι προφήτες της δυστυχίας!» «Σκεφτείτε θετικά», όπως θα έλεγαν και οι εμψυχωτές ψυχολόγοι-ψυχοθεραπευτές, που προσπαθούν να τονώσουν τους ασθενείς τους με καθημερινές θετικές επιβεβαιώσεις. Αλλά σ' έναν κόσμο εξαιρετικά μπερδεμένο, όπως ο σημερινός, αυτή η προτροπή έχει τόσες αναγνώσεις όσες και οι προθέσεις.
Από τη μια, λοιπόν, ο Εσέλ, μέλος του γαλλικού σοσιαλιστικού κόμματος και υποστηρικτής της Μαρτίν Ομπρί για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2012. Από την άλλη, [...]
ο συγγραφέας του «Μανιφέστου για την αισιοδοξία» Τιερί Σοσέ, σύμβουλος επικοινωνίας του Νικολά Σαρκοζί, διευθυντής (από το 2008 ώς το 2010) της Υπηρεσίας Πληροφοριών της γαλλικής κυβέρνησης και δημιουργός του διαφημιστικού πρακτορείου «Image et Strategie Europe», ως επικεφαλής του οποίου έχει παρουσιάσει μια αξιοζήλευτη καριέρα συμβούλου επικοινωνίας πολιτικών όπως ο Ζακ Σιράκ, ο Αλέν Ζιπέ, ο Εντουάρ Μπαλαντίρ, αλλά και αρχηγών κρατών ή πρωθυπουργών από την Ευρώπη και την Αφρική.
Για τον Σοσέ δεν είναι παρά μια ευκαιρία να υπερασπισθεί (εν όψει, μάλιστα, και της νέας υποψηφιότητας Σαρκοζί στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές της Γαλλίας) την τόσο προσφιλή στους υψηλούς πελάτες του μυθολογία της νεοφιλελεύθερης οικονομίας από τη μια και από την άλλη να αντιπαρατεθεί στους «προφήτες της δυστυχίας»: τον Στεφάν Εσέλ, τον Εντγκάρ Μορέν και τον Αλέν Μπαντιού. Αυτοί οι γκρινιάρηδες (μαρξιστές ή μη) αριστεροί με τις εμμονές τους βλέπουν μόνον έναν κόσμο που οδηγείται σε αλυσιδωτές καταστροφές. Ομως, όταν ο Μορέν μιλά για την Αποκάλυψη, αναφέρεται στην κατάσταση στην οποία έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα η κερδοσκοπία του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Ο Μορέν προτείνει τη μεταμόρφωση: να σκεφτόμαστε, δηλαδή, το καλό ολόκληρης της ανθρωπότητας σε συνέχεια με το παρελθόν. Να αντλήσουμε, όπως λέει, ιδέες από τις τρεις κληρονομιές του παρελθόντος: από την ελευθεριακή για την αυτονομία του ατόμου, από τη σοσιαλιστική για να βελτιώσουμε την κοινωνία και από την κομμουνιστική για να δημιουργήσουμε την κοινότητα. Να επιστρέψουμε στις πηγές τους για να αναγεννήσουμε τα πάντα. Αυτά, όμως, για τον Σοσέ δεν είναι παρά ξαναζεσταμένο φαγητό. «Η επαναανακάλυψη του τοπικού και η συμμετοχική δημοκρατία ως τρόποι για τη σωτηρία του οικοσυστήματος δεν μας είναι απαραίτητα» υποστηρίζει. «Ποτέ στην ιστορία της η ανθρωπότητα δεν είχε κάνει τόσο σημαντικά βήματα στους τομείς της οικολογίας, της οικονομικής ρύθμισης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Πράγματι, θα απαντούσε ο Μορέν, αλλά, η ανθρώπινη βαρβαρότητα, πέρα από το παραδοσιακό της πρόσωπο του πολέμου, της σύγκρουσης, της κυριαρχίας, της εκμετάλλευσης, των βασανιστηρίων και της ταπείνωσης, έχει πλέον αποκτήσει και τη σύγχρονη τεχνοοικονομική της εκδοχή που βασίζεται στον υπολογισμό και το ψεύδος. Από τις ανθρώπινες ιδιότητες αναγνωρίζει μόνον εκείνες που μπορούν να καταγραφούν με αριθμούς. Η αγάπη, το μίσος, η χαρά, η θλίψη, το βάθος δηλαδή της ανθρώπινης φύσης, είναι ψιλά γράμματα για τη σύγχρονη τεχνοοικονομική βαρβαρότητα. Αλλά «είναι η οικονομία της αγοράς που κινεί τον κόσμο» λέει ο Σοσέ. «Και η Γαλλία είναι μια πλούσια χώρα, δεν κινδυνεύει να ακολουθήσει τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που δοκιμάζονται από την κρίση, δεν έχει σχέση με τα "PIGS"». Σε προσωπικό ή επαγγελματικό επίπεδο, οι Γάλλοι είναι αισιόδοξοι, αλλά σε επίπεδο κοινωνίας είναι από τους πιο απαισιόδοξους λαούς στον κόσμο. Γι' αυτό ευθύνονται (ποιοι άλλοι;) οι «προφήτες της δυστυχίας», μη νεοφιλελεύθεροι στοχαστές με τα «πεσιμιστικά» κηρύγματά τους. Οπως ο 74χρονος Αλέν Μπαντιού, ο τελευταίος επιζών φιλόσοφος, που μαζί με τον Λιοτάρ, τον Λακάν, τον Ντελέζ, τον Αλτουσέρ και τον Ντεριντά απετέλεσαν την περίφημη γαλλική σχολή του '60, που μιλά για την επερχόμενη εξέγερση της νεολαίας απέναντι στην παγκοσμιοποιημένη κρίση. «Η νέα γενιά», αντιτείνει ο Σοσέ, «βλέπει την παγκοσμιοποίηση ως ευκαιρία, δεν έχει καμιά νοσταλγία για το παρελθόν και τις ιδεολογίες του, μέσα από την ατομική πραγμάτωση και καθώς όλοι είναι συνδεδεμένοι, κάποια στιγμή θα έρθει η ευημερία και σε συλλογικό επίπεδο, σωματική, ηθική, πνευματική». Τώρα, πώς θα γίνει αυτό, όταν άλλα λένε (και για τη Γαλλία ακόμα) οι δείκτες της οικονομίας, ή πώς μπορούμε να έχουμε ανάπτυξη και ευημερία όταν μειώνονται οι μισθοί και οι άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, όπως θα αντέτεινε ο Μορέν;
«Πρέπει από το σύνολο των ατομικών μας πεποιθήσεων να δημιουργήσουμε μια συλλογική δύναμη» θα απαντούσε ο Σοσέ. Ή, αλλιώς, «Always look at the bright side of life» (βλέπε πάντα την ευχάριστη πλευρά της ζωής), όπως τραγουδούσε ως κατά λάθος εσταυρωμένος στο «Life of Brian» ο εκ των Μόντι Πάιθονς Γκράχαμ Τσάπμαν. Ακόμα και στα χειρότερα η θετική στάση μπορεί να αποβεί ευεργετική. Ο στόχος αλλάζει ανάλογα με την οπτική γωνία. O Σοσέ, ως καλός διαφημιστής, προετοιμάζει το έδαφος για την προεκλογική εκστρατεία του Σαρκοζί, προσπαθώντας να εμφυσήσει πνεύμα αισιοδοξίας στον γαλλικό λαό, που ακόμα δεν έχει βιώσει την κρίση όπως οι Ελληνες ή οι Πορτογάλοι. Στη Βαστίλλη, λέει ο Σοσέ, δεν συγκεντρώνονται παρά 100-150 άνθρωποι που φαντασιώνονται πως θα γκρεμίσουν το σύστημα. Ως έμπειρος της πολιτικής επικοινωνίας προβάλλει ίσως τη θετική αντιμετώπιση και την αισιοδοξία για να προλάβει τη μεταλαμπάδευση του κύματος αγα- νάκτησης στους Γάλλους εν όψει των προεδρικών εκλογών που πλησιάζουν. Αλλά τόσο ο Εσέλ μέσα από το κείμενό του όσο και οι «αγανακτισμένοι» μέσα από το λόγο που διατυπώνουν στις συνελεύσεις και τις ιστοσελίδες τους αισιόδοξοι δεν δηλώνουν; Ομως η δική τους αισιοδοξία δεν εξαντλείται σε μια βόλτα στη θαλερή γαλλική εξοχή, όπως πρότεινε ο Σοσέ για κείνους ουσιαστική αισιοδοξία μπορεί να γεννά η αυτοοργάνωση, η επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου, ο σεβασμός στη διαφορετική άποψη, ο διάλογος σε αντίθεση με τους μονολόγους των τηλεοπτικών παραθύρων, το όραμα –για άλλους, η ουτοπία– της αποανάπτυξης, το ξαναζωντάνεμα ενός εγκαταλελειμμένου χωριού, η συνειδητότητα του «εμείς» μέσα από την αυτοσυνειδησία... Ο δρόμος για την ελευθερία, τελικά, με τα βήματα, ενδεχομένως, ενός γιόγκι ή ενός ζεν μοναχού.
Ο θυμός, για τον βουδισμό, είναι ενέργεια οι ρίζες του βρίσκονται στην άγνοια, τις λάθος αντιλήψεις, την έλλειψη κατανόησης, εξαφανίζεται όταν γεννιέται μέσα μας μια άλλη ενέργεια, εκείνη της συνειδητότητας. Ο βουδιστής αντιμετωπίζει το θυμό εξασκώντας τη συνειδητότητα της αναπνοής και το συνειδητό περπάτημα, ώστε να γεννήσει μέσα του την κατανόηση και τελικά την ενέργεια της συμπαντικής συνειδητότητας. Και η θετική σκέψη είναι ένα από τα πιο σημαντικά βήματα σ’ αυτόν το δρόμο. Προϋποθέτει ευγνωμοσύνη, αναγνώριση του εαυτού, σαφείς στόχους, οργάνωση, σκληρή δουλειά, επιμονή και πίστη. Positive vibrations, που θα τραγουδούσε και ο Μπομπ Μάρλεϊ...
«Δεν είμαστε απλώς οι "αγανακτισμένοι" που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ» διαβάζω σε ανακοίνωση της λαϊκής συνέλευσης της πλατείας Συντάγματος. «Είμαστε ενεργοί πολίτες, αποφασισμένοι να αγωνιστούμε με κάθε τρόπο που θα αποφασίζουμε όλοι μαζί μέσα από τις λαϊκές μας συνελεύσεις μέχρι να φύγουν όλοι όσοι μας έφεραν εδώ, κυβέρνηση, τρόικα, μνημόνια και μεσοπρόθεσμα, τράπεζες και οι εντεταλμένοι τους, κ.λπ., μέχρι να πάρουμε πίσω τις ζωές μας και να εγκαταστήσουμε πραγματική δημοκρατία με σχέσεις ισότητας, δικαιοσύνης και αξιοπρέπειας». Να ένα... σεμινάριο θετικής σκέψης και δράσης, όχι όπως την εννοεί ο κ. Σοσέ και το πολιτικό σύστημα που εκπροσωπεί, αλλά όπως τη νοηματοδοτούν χιλιάδες άνθρωποι που πέταξαν από πάνω τους το πέπλο της εθνικής κατάθλιψης. Ανθρωποι που πριν δεν είχαν αυτήν την ευκαιρία συναντήθηκαν, γνωρίστηκαν, έσπασαν τον πάγο μιλώντας μπροστά σε κοινό, μοιράστηκαν εμπειρίες, βρήκαν αυτά που τους ενώνουν, ανέλαβαν να καθαρίσουν την πλατεία τους οι ίδιοι χωρίς να περιμένουν το συνεργείο του δήμου, ψηλαφώντας, ενδεχομένως, μια συλλογική πραγματικότητα που δεν θα βασίζεται στην ιδιοκτησία, στον εγωισμό και την απληστία...
Χρειάζεται, προφανώς, δρόμος ώστε να γίνουν ορατές οι αλλαγές σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης. Η Ελλάδα δεν είναι Ελβετία, χώρα με αμεσοδημοκρατικού τύπου παράδοση 200 χρόνων, ούτε έχουμε την κουλτούρα που απαιτεί ένα τέτοιο εγχείρημα ώστε να μην οδηγηθεί σε τυραννία. Αλλά μέσα στο μπέρδεμα και τη θολούρα των καιρών, το πρόταγμα της άμεσης δημοκρατίας, που βάζουν σήμερα οι «αγανακτισμένοι», μπορεί και να ιδωθεί ως ευκαιρία. Οπως λένε, όμως, και οι ψυχοθεραπευτές, είναι θέμα επιλογής να βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτο αντί για μισοάδειο και οπτικής γωνίας. Ο απαισιόδοξος βλέπει τη δυσκολία σε κάθε ευκαιρία ο αισιόδοξος βλέπει την ευκαιρία σε κάθε δυσκολία. Αρκεί να επιλέγει να φορτίζει θετικά την ύπαρξή του, αντικαθιστώντας τις αρνητικές σκέψεις με θετικές. Η ποιότητα της ζωής μας, εξάλλου, καθορίζεται από την ποιότητα των σκέψεών μας. Αν ακούσεις το κοράκι να κράζει, έλεγε ο Επίκτητος, δεν πρέπει να σε συνεπαίρνει η φαντασία σου και να το θεωρείς κακό σημάδι που σε παρασύρει σε φόβο και αδράνεια, αλλά να λες πως, αν εσύ το θέλεις, όλα αποτελούν καλούς οιωνούς, όλα είναι αίσια. Οι σκέψεις μας, έλεγε, είναι κτήμα μας και οριοθετούν την εσωτερική μας ελευθερία, η διαφύλαξη της οποίας είναι για μας το υπέρτατο αγαθό. Παιδί δούλων, δούλος ο ίδιος και από ένα σημείο και έπειτα απελεύθερος, ο έλληνας στωικός φιλόσοφος δεν θα μπορούσε –ιδιαίτερα στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα, χρόνια ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που ζούσε– παρά να εκτιμά περισσότερο από καθετί την έννοια της ελευθερίας. Αδικο είχε;
του Γιώργου Χριστοδουλόπουλου (gchord@enet.gr) που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ε
Πηγή: http://www.kala-nea.gr
.gif)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου