Πέντε ανοιχτές «πληγές» στο Περιβάλλον...

Η ηγεσία του νέου υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής καλείται να δώσει λύσεις σε χρόνια προβλήματα
Πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, αρκετές παραπομπές στο Ευρωδικαστήριο και κυρίως αντιπεριβαλλοντική νοοτροπία έχει να αντιμετωπίσει η ηγεσία του νεοσύστατου υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Καλείται να αποδείξει άμεσα ότι οι «όμορφες εξαγγελίες δεν εξανεμίζονται όμορφα» όταν ερχόμαστε στο «διά ταύτα» αλλά ότι μπορεί πραγματικά να εφαρμόσει εκείνες τις πολιτικές που θα αλλάξουν την εικόνα της χώρας και θα ενισχύσουν εκτός από το φιλοπεριβαλλοντικό της προφίλ και την οικονομία της. Ασφαλώς το πρώτο θέμα που επηρεάζει και σειρά άλλων αποφάσεων είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το επίπεδο της εκπροσώπησης που θα επιλεγεί για τη σύνοδο του Δεκεμβρίου στην Κοπεγχάγη θα καταδείξει κατά πόσον η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να βρεθεί στο μπλοκ των χωρών που καταπολεμούν τις κλιματικές αλλαγές ή θα ακολουθήσει τη γνωστή τακτική «κάνουμε ό,τι επιβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση όταν δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά». Ακολουθούν σειρά σοβαρών ερωτημάτων-ζητημάτων με πολλές παραμέτρους. Ποιο θα είναι το ενεργειακό μείγμα που θα επιλεγεί για τη χώρα μας στο μέλλον δεδομένου ότι πρέπει να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα; Θα επιτραπεί στη ΔΕΗ να συνεχίσει να ρυπαίνει όσο και αν αυτό κοστίζει; Πώς θα μειωθεί ο όγκος των σκουπιδιών που παράγουμε και κυρίως η ποσότητα που καταλήγει στους ΧΥΤΑ μια «τεχνολογία» που έχει ήδη ξεπεραστεί; Πώς θα μειωθεί η σπατάλη νερού στη γεωργία και πώς θα συνεννοηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς για να εφαρμοστούν επιτέλους οι οδηγίες για την προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων; Και ίσως το δυσκολότερο, πώς θα φυτευτεί περισσότερο πράσινο και φτιαχτεί ένα επαρκές δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς στην Αθήνα και πώς οι πολίτες θα πειστούν να αφήσουν το Ι.Χ. τους ώστε να αναπνεύσουν καλύτερα και να τελικά να ζήσουν περισσότερο και καλύτερα...

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ

Απουσία κεντρικού σχεδίου διαχείρισης
Παράγουμε πολλά απορρίμματα και ξοδεύουμε πολλά χρήματα για να τα διαχειριστούμε, κατά όχι και πολύ αποτελεσματικό τρόπο. Κάθε πολίτης αυτής της χώρας «παράγει» κατά μέσο όρο 474 κιλά οικιακά απορρίμματα τον χρόνο (1,3 κιλά την ημέρα). Το ποσοστό των παραγόμενων απορριμμάτων αυξάνεται ετησίως κατά 3% και μαζί το ποσοστό αυτών που καταλήγουν στις χωματερές. Σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης τα παραγόμενα απορρίμματα έχουν σταθεροποιηθεί (χώρες του νότου) ή και βαίνουν μειούμενα (Δανία, Σουηδία).
Η διαχείριση κάθε κιλού σκουπιδιών κοστίζει 150 - 250 ευρώ, άρα υπολογίζεται ότι χρειαζόμαστε 1,1 δισ. ευρώ τον χρόνο προκειμένου να «απαλλαγούμε» από τους τόνους σκουπιδιών που παράγουμε. Από τα 5,5 εκατ. τόνους απορριμμάτων ετησίως ανακυκλώνονται περίπου 350.000 τόνοι συσκευασιών (κυρίως μέσω του συστήματος των μπλε κάδων), 500.000 τόνοι χαρτιού και περίπου 50.000 τόνοι ηλεκτρικών συσκευών.
Ελάχιστες ποσότητες κομποστοποιούνται. Τα υπόλοιπα οδηγούνται χωρίς επεξεργασία στους ΧΥΤΑ ανά τη χώρα, όπως και στις ανεξέλεγκτες χωματερές. Παρά τις προτροπές και τα πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έρχονται (32.000 ευρώ την ημέρα για κάθε χωματερή) υπολογίζεται ότι περίπου 400-500 ανεξέλεγκτες χωματερές λειτουργούν στη χώρα.
Στην Αττική, στη Φυλή καταλήγουν ημερησίως 6.500 τόνοι σκουπιδιών αλλά η ζωή του ΧΥΤΑ είναι πεπερασμένη. Σύμφωνα με τον ΕΣΚΔΝΑ (Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής) μόλις 3 χρόνια, σύμφωνα με περισσότερο αισιόδοξες προβλέψεις 6 χρόνια. Την ίδια στιγμή η δημιουργία ΧΥΤΑ που έχουν δρομολογηθεί σε Κερατέα και Γραμματικό, στους οποίους έχει προβλεφθεί η μεταφορά του 15% των απορριμμάτων της Αττικής, αντιμετωπίζουν τη σθεναρή αντίδραση των κατοίκων.
Είναι φανερό πως απαιτείται ένας κεντρικός συνολικός σχεδιασμός αντιμετώπισης του θέματος «διαχείριση απορριμμάτων», που θα στοχεύει στη μείωση των παραγόμενων ποσοτήτων και στην ελαχιστοποίηση όσων καταλήγουν στους ΧΥΤΑ.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ

Το νέφος στοιχίζει σε ανθρώπινες ζωές
Την ίδια στιγμή που η ατμοσφαιρική ρύπανση αναδεικνύεται ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας της Ε.Ε., στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αξιόπιστες μετρήσεις για τα επίπεδα των μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα και φυσικά δεν λαμβάνονται μέτρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δακτύλιος εφαρμόστηκε για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα το 1982, οπότε κυκλοφορούσαν στην Αττική περίπου 430.000 Ι.Χ. ενώ σήμερα ξεπερνούν τα 2,5 εκατ., και οι συγκοινωνιολόγοι έχουν εκφράσει πολλές φορές αντιρρήσεις ως προς την αποτελεσματικότητά του.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων των πόλεων αναμένεται να μειωθεί από 5 μήνες έως ένα χρόνο έως το 2020 λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που ενδέχεται να στοιχίσει 271.000 πρόωρους θανάτους αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Στην Αθήνα, που μαζί με τη Θεσσαλονίκη παρουσιάζει υψηλά ποσοστά ρύπανσης, το 1994 είχαν μειωθεί οι λεγόμενοι παραδοσιακοί ρύποι (μονοξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου,) αλλά είχαν αυξηθεί δύο νέοι ρύποι, το όζον και τα αιωρούμενα σωματίδια PM 10 ή 5 και 2,5. Τα δεδομένα για τα PM 10, τα μόνα για τα οποία πραγματοποιούνται επίσημα μετρήσεις, αν και περισσότερο φονικά θεωρούνται τα PM 2,5, είναι ότι πολλές φορές παρατηρούνται υπερβάσεις του ορίου που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση, τα 50 μgr ανά κυβικό μέτρο αέρα το 24ωρο, όριο που δεν πρέπει να ξεπερνιέται περισσότερο από 35 φορές ετησίως. Από τις αρχές του 2010 το όριο θα πέσει στα 20 μgr ανά κυβικό μέτρο αέρα.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Περισσότερες μέρες με καύσωνα η Αθήνα
Παρότι η Ελλάδα είναι μια χώρα με μικρή συμμετοχή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι επιστήμονες καταλήγουν ότι θα πληγεί δυσανάλογα πολύ σε σχέση με το μέγεθός της, λόγω γεωγραφικής θέσης. Πρόσφατη έκθεση της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF υποδεικνύει ότι το 2021-2050 η Αθήνα θα έχει 10-15 περισσότερες ημέρες με καύσωνα, ενώ η Θεσσαλονίκη και η Λάρισα 15-20 ημέρες, η Ρόδος θα έχει 20-30 νύχτες περισσότερο με υψηλές θερμοκρασίες, η Χαλκιδική θα έχει 10 ημέρες περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν με αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, προειδοποιούν οι επιστήμονες και οι πολιτικές πρέπει πλέον να τη λαμβάνουν σοβαρά υπόψη. Πρέπει να υποστηριχθεί το πράσινο στις πόλεις, να προστατευθούν οι παράκτιες περιοχές από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, να αντιμετωπιστεί η αύξηση των πλημμυρικών φαινομένων, να γίνεται ορθότερη χρήση των φυσικών πόρων. Επιπλέον οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής πρέπει να ληφθούν υπόψη στη γεωργία, στον τουρισμό, σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες.
Ωστόσο κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει. Το εθνικό σχέδιο κατά της ερημοποίησης βρίσκεται ακόμα στα συρτάρια, η Πολιτεία θεσμοθετεί ως η κλιματική αλλαγή να είναι θεωρητικό σχήμα. Επιπλέον το 2008 η Ελλάδα διασύρθηκε διεθνώς, όταν αποδείχθηκε ότι δεν διέθετε έναν αξιόπιστο μηχανισμό για την παρακολούθηση των αερίων του θερμοκηπίου και απεβλήθη για μερικούς μήνες από τους ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο. Τώρα, με τη διεθνή διάσκεψη της Κοπεγχάγης για το κλίμα να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής, η Ελλάδα έχει μια ευκαιρία να αποδείξει ότι δεν είναι το «μαύρο πρόβατο», αλλά να βρεθεί στην πρωτοπορία υπέρ της λήψης μέτρων.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Αμεση η ανάγκη προώθησης των ΑΠΕ
Η Ελλάδα θα ήταν ένας ιδανικός τόπος για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών: διαθέτει ένα από τα καλύτερα αιολικά πεδία της Ευρώπης, μεγάλη ηλιοφάνεια, ποτάμια που κατεβαίνουν από τα βουνά, γεωθερμία και ατελείωτες θάλασσες, για παραγωγή ενέργειας από τον κυματισμό.
Πλην όμως, μόλις το 8,5% της ενέργειας που παράγεται στη χώρα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και από αυτό το 6,5 από υδροηλεκτρικά φράγματα! Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να δώσει μάχη για να πετύχει τον ευρωπαϊκό στόχο του 2020: 20% μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, 20% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, 20% της συνολικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η Ελλάδα βέβαια ζήτησε και πέτυχε μειωμένη κατά 2% την παραγωγή της ενέργειας από ΑΠΕ, ωστόσο ακόμα και αυτό το 18% θα χρειαστεί μια μικρή ενεργειακή επανάσταση για να επιτευχθεί.
Η προσπάθεια για μεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών έρχεται αντιμέτωπη με το «τέρας» της γραφειοκρατίας, διάφορες αγκυλώσεις του Δημοσίου, αλλά και την προκατάληψη. Από την άλλη πλευρά όμως, η ανάγκη για άμεση διείσδυση των ΑΠΕ κρύβει και πολλούς κινδύνους: να αντιμετωπιστεί η πράσινη ενέργεια και οι επιδοτήσεις ως «ενεργειακό Ελντοράντο», ή να προκληθεί ζημιά στο περιβάλλον από την «κατεπείγουσα» κατασκευή των απαραίτητων για τη λειτουργία τους υποδομών. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα θα πρέπει έως τον Ιούνιο να καταθέσει στην Ε.Ε. ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με συγκεκριμένα μέτρα ανά τομείς.

ΝΕΡΟ

Σε διαρκή λειψυδρία από αλόγιστη χρήση
Σε διαρκή κατάσταση λειψυδρίας θα βρίσκεται στο εξής η Ελλάδα, ανεξάρτητα με το αν τα αποθέματα νερού επαρκούν για τα επόμενα δύο ή τρία έτη. Αυτό υποστηρίζουν οι ειδικοί, επισημαίνοντας την ανάγκη να υπάρξει συνετή διαχείριση του νερού στη γεωργία (όπου και καταναλώνεται περισσότερο από το 80% του νερού στην Ελλάδα), έλεγχος των 200.000 παρανόμων γεωτρήσεων, περιορισμός των απωλειών των δικτύων ύδρευσης στις πόλεις και συστηματοποίηση των ελέγχων.
Το πρόβλημα της επάρκειας νερού επιτείνεται από την αύξηση της κατανάλωσης στις πόλεις (χαρακτηριστικά, η ζήτηση νερού στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας αυξάνει κατά 6% ετησίως), αλλά και στις τουριστικές περιοχές (για παράδειγμα υπολογίζεται ότι οι τουρίστες σε πολυτελείς εγκαταστάσεις στην Ελλάδα ξοδεύουν περίπου 450 λίτρα/ημέρα, σε σχέση με 100-200 λίτρα ημερησίως των Ελλήνων).
Η υπερκατανάλωση νερού έχει οδηγήσει στις παράκτιες και τουριστικές περιοχές σε υφαλμύρινση του υδροφόρου ορίζοντα σε έκταση 1.500 τετρ. χλμ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το αργολικό πεδίο, στο οποίο η άντληση νερού για τη γεωργία ήδη από τη δεκαετία του '50 οδήγησε στην εξάντληση και τελικά υφαλμύρινση των υπογείων αποθεμάτων.
Η Ελλάδα, βάσει της Οδηγίας για την προστασία των Υδάτων, υποχρεούται να συστηματοποιήσει τους ποιοτικούς και ποσοτικούς ελέγχους και να συντάξει μέτρα για την προστασία επιφανειακών και υπόγειων νερών. Ομως παραπέμπεται συνεχώς στο Ευρωδικαστήριο για κακή εφαρμογή της Οδηγίας, καθώς δεν τηρεί τα χρονοδιαγράμματα.

Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή-Των Τανιας Γεωργιοπουλου, Γιωργου Λιαλιου