Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009

Υδροηλεκτρικά Έργα και Αειφόρος Ανάπτυξη - Μύθοι και πραγματικότητα...

Η υδροηλεκτρική παραγωγή είναι πολύ στενά συνδεδεμένη αφενός με τη διαχείριση υδάτων και αφετέρου με την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας. Έτσι έχει έναν μοναδικό ρόλο να συμβάλλει σε αειφόρο ανάπτυξη μέσα σε έναν πλανήτη όπου 1,6 δισ. ανθρώπων δεν έχουν δυνατότητα ηλεκτροδότησης και 1,1 δισ. ανθρώπων δεν έχουν επαρκή ποσότητα πόσιμου ύδατος.
Πώς μπορεί να συγκεράσει η ανθρωπότητα την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, χωρίς να προκαλέσει πρόσθετες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις; Αυτός είναι ο δύσκολος στόχος και όλοι συμφωνούν ότι η χρήση των πόρων παγκοσμίως θα πρέπει να γίνεται με γνώση, σύνεση και ευθύνη των επιπτώσεων σε παγκόσμια κλίμακα.
Η σύσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη (World Summit on Sustainable Development – WSSD), που έλαβε χώρα στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002, κατέληξε ότι η υδροηλεκτρική παραγωγή, ανεξαρτήτως μεγέθους, αποτελεί σημαντικό μοχλό για την αύξηση της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον διεθνή ενεργειακό χάρτη.
Σύμφωνα με γενικά αποδεκτό ορισμό η αειφόρος ανάπτυξη έχει τέτοιο χαρακτηριστικά ώστε να εξασφαλίζονται οι ανάγκες της παρούσας γενιάς, χωρίς να υποσκάπτονται οι δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες.
Στη συνάντηση κορυφής του Ρίο το 1992, η αειφόρος ανάπτυξη είχε θεωρηθεί ως ο ιδανικός συγκερασμός της οικονομικής και κοινωνικής επιτυχίας και παράλληλα της περιβαλλοντικής προστασίας.
Επειδή προφανώς η έννοια αυτή είναι βαθιά πολιτική και ως εκ τούτου υπόκειται σε παρερμηνείες παραθέτουμε τη ρήση του Nelson Mandela: “Freedom alone is not enough without light to read at night, without time or access to water to irrigate your farm, without the ability to catch fish to feed your family. For this reason the struggle for sustainable development nearly equals the struggle for political freedom”.

Η ενεργειακή εικόνα του πλανήτη και οι προοπτικές

Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι παρακολουθούν τα ενεργειακά δρώμενα εκτιμούν ότι η συνολική ενεργειακή κατανάλωση παγκοσμίως θα αυξηθεί κατά 60% μεταξύ του 1997 και του 2020, δηλαδή από 111.000 TWh/year σε 178.000 TWh/year.
Τα ποσοστά που αναφέρονται σε κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας είναι ακόμη υψηλότερα για την ίδια περίοδο. Η αύξηση είναι της τάξεως του 83%, δηλαδή από 12.000 TWh/year σε 22.000 TWh/year.
Η πληθυσμιακή αύξηση μέχρι το 2050 αναμένεται να φθάσει το 50%, δηλαδή από 6 δισ. ο πληθυσμός της γης θα αγγίξει τα 9 δισ.
Τα μεγέθη αυτά προφανώς υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργήσουν ανεπανόρθωτες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον πλανήτη, εφόσον δεν αναληφθεί παγκόσμια εκστρατεία για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τα υδροηλεκτρικά έργα έχουν κυρίαρχο ρόλο στον σχεδιασμό αυτό.
Στην παρούσα φάση η παγκόσμια υδροηλεκτρική παραγωγή είναι 2600 TWh/year, δηλαδή περίπου το 20% της παγκόσμιας ηλεκτρικής κατανάλωσης.
Το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο υδροδυναμικό παγκοσμίως ανέρχεται σε 14370 TWh/year και το οικονομικά εκμεταλλεύσιμο σε 8082 TWh/year.
Μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα κατασκευάζονται στις ημέρες μας στην Κίνα, στην Ινδία, στο Ιράν, στην γειτονική μας Τουρκία και στις περισσότερες Βαλκανικές χώρες.

Ο Μελλοντικός Ρόλος των Υδροηλεκτρικών Έργων

Οι πιέσεις για τον περιορισμό των εκπομπών CO2 και οι σοβαρές κλιματικές αλλαγές σε παγκόσμια κλίμακα, επανέφεραν στην επικαιρότητα τα υδροηλεκτρικά έργα. Πολλές χώρες με μακρά παράδοση στην υδροηλεκτρική παραγωγή και με σημαντική ανάπτυξη του υδροδυναμικού τους, σχεδιάζουν αναβαθμίσεις των λειτουργούντων, ενώ καινούργια υδροηλεκτρικά έργα σχεδιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς.
Τον Ιανουάριο του 2008 οργανώθηκε στις ΗΠΑ διημερίδα από το Electric Power Research Institute (EPRI) 3 με τον τίτλο: “Hydropower in a Carbon-Constrained Future”.
Ο στόχος της διοργάνωσης ήταν να φέρει στο ίδιο τραπέζι κρατικούς φορείς, επενδυτές, περιβαλλοντολόγους, συμβούλους, προκειμένου να συγκεραστούν απόψεις και να εξεταστεί η πλεονεκτική θέση των υδροηλεκτρικών σε σχέση με άλλες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας. Ο διάλογος και οι απόψεις που ακούστηκαν είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αντανακλούν τον γενικότερο προβληματισμό σε όλες τις χώρες του πλανήτη.
Οι επιβαλλόμενες πλέον επιβαρύνσεις λόγω των εκπομπών CO2 στις μονάδες με στερεά καύσιμα, τις καθιστούν προοδευτικά μη συμφέρουσες. Η πολιτική αυτή των επιβαρύνσεων λόγω εκπομπών, οδηγεί μοιραία σε συνολικά υψηλότερες τιμές πώλησης ενέργειας προς τον καταναλωτή, με αποτέλεσμα τα καθαρά κέρδη των μη ρυπογόνων μονάδων (κυρίως υδροηλεκτρικών και πυρηνικών σταθμών) να βελτιώνονται.
Σημαντικό συμπέρασμα της συνάντησης αυτής είναι ότι στο άμεσο μέλλον, μέχρι το 2012, ο βασικός δρόμος μείωσης των εκπομπών θα είναι η εγκατάσταση σταθμών φυσικού αερίου, συνδυασμένου κύκλου ή και ανοικτού τύπου, καθώς και πετρελαϊκών μονάδων. Εφόσον όμως οι επιβαρύνσεις λόγω εκπομπών παραμείνουν στα επίπεδα των US$10/ton έως US$20/ton, οι σταθμοί στερεών καυσίμων θα εξακολουθούν να αποδίδουν περισσότερα έσοδα σε σχέση με τους αντίστοιχους φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Στο απώτερο μέλλον η μεταβολή των κλιματικών συνθηκών προς το δυσμενέστερο, πιθανόν θα έχει επίδραση και στην απόδοση των υδροηλεκτρικών έργων, με αποτέλεσμα όλες οι προβλέψεις, κατά την άποψη ορισμένων συνέδρων, να οδηγούν τις χώρες του πλανήτη στην επιλογή πυρηνικών σταθμών.
Ακολούθησαν απόψεις περιβαλλοντολόγων οι οποίοι επέμεναν να γίνει κατάταξη των λειτουργούντων υδροηλεκτρικών έργων σε σχέση με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον (μέγεθος οικολογικής παροχής, ιχθυόδρομοι και ποικιλία ιχθυοπανίδας, ποιότητα νερού, προστασία και σεβασμός πολιτιστικής κληρονομιάς, χώροι αναψυχής) και να δοθούν αντίστοιχα πιστοποιητικά διαβαθμισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τα οποία στις απελευθερωμένες αγορές ενέργειας, θα μπορούσαν να επηρεάσουν και τις αντίστοιχες τιμές πώλησης.
Η εκπρόσωπος της Καναδικής Hydro – Québec, αρμόδια για την περιβαλλοντολογική στρατηγική της εταιρείας αντέτεινε τα εξής:
Με τα λειτουργούντα στον πλανήτη υδροηλεκτρικά έργα αποφεύγουμε εκπομπές 2,1 δισ. τόνων CO2 τον χρόνο, οι οποίες αντιστοιχούν με το σύνολο των ετησίως παραγομένων εκπομπών από όλα τα οχήματα στον πλανήτη.
Αν αξιοποιηθεί περαιτέρω το 80% του οικονομικά εναπομείναντος αξιοποιήσιμου υδροδυναμικού, θα αποφύγουμε πρόσθετες εκπομπές 7,0 δισ. τόνων CO2 τον χρόνο.
Οι δυσμενείς κλιματικές αλλαγές που αναμένονται στο μέλλον, επιβάλλουν την κατασκευή φραγμάτων και τη δημιουργία ταμιευτήρων καθόσον αναμένονται περίοδοι πλημμυρών, ακολουθούμενες από περιόδους ανομβρίας. Έτσι είναι σημαντικότατη η αναρρύθμιση των εισροών για την επιβίωση τόσο του ανθρώπου όσο και της χλωρίδας και πανίδας του πλανήτη.
Σημαντική στήριξη στην ανάπτυξη νέων υδροηλεκτρικών σταθμών εδόθη από τους επενδυτές αιολικών σταθμών, οι οποίοι εκτιμούν ότι η σταθεροποίηση των δικτύων μέσω υβριδικών έργων (υδροηλεκτρικών-αιολικών), θα επιτρέψει την μέγιστη διείσδυση της αιολικής ενέργειας, καθώς και από τις ομάδες εκείνες των επενδυτών που ενδιαφερόντουσαν για το εμπόριο ρύπων και τα «πράσινα πιστοποιητικά».

Η Ελληνική Πραγματικότητα

Στη χώρα μας, κατεξοχήν Μεσογειακή χώρα, στην οποία ο ζωτικός αυτός πόρος καθίσταται είδος εν ανεπαρκεία,, υπάρχει έλλειψη προβληματισμού από τους φορείς που πρέπει να λάβουν στρατηγικές αποφάσεις.
Η ίδια η ΔΕΗ, η οποία έχει εγκαταστήσει και λειτουργεί με αξιοπιστία περί τα 3100 ΜW υδροηλεκτρικών έργων, με όγκο ταμιευτήρων της τάξεως των 5.900 εκατ. μ3, όλων πολλαπλής σκοπιμότητας, χωρίς καμία ανταμοιβή για τις άλλες χρήσεις, βρίσκεται πλέον σε μια ιδιόμορφη κατάσταση σκληρού ανταγωνισμού και πολλαπλών υποχρεώσεων, οι οποίες δημιουργούν περιορισμούς στο κοινωνικό της πρόσωπο.
Η είσοδος νέων καυσίμων στο διασυνδεδεμένο σύστημα δρα ανταγωνιστικά προς τα υδροηλεκτρικά. Είναι πλέον ευθύνη της Πολιτείας να αντιμετωπίσει και να ενισχύσει ποικιλοτρόπως τα υδροηλεκτρικά έργα με ταμιευτήρα, εξασφαλίζοντας απλές και ισότιμες διαδικασίες και σοβαρή οικονομική ενίσχυση σε όλους τους παίκτες της ενεργειακής αγοράς, προκειμένου να επιτύχει:

* Αξιόπιστη ενέργεια αιχμής από ανανεώσιμη πηγή, με μηδενικό κόστος καυσίμου και ρύπων, μεγάλο χρόνο ζωής και πολύ μικρό κόστος λειτουργίας και συντήρησης
* Άμεση ανταπόκριση στις μεταβολές φορτίου και πρόσθετες σημαντικές λειτουργίες σταθεροποίησης ή επαναφοράς δικτύου (spinning reserve, regulation and frequency response, voltage support, black start capability)
* Πλεονεκτήματα έναντι των άλλων ανανεώσιμων πηγών (αιολική, ηλιακή κλπ.), οι οποίες δεν είναι δυνατό να εξασφαλίσουν μεγάλη ενεργειακή παραγωγή (έχουν περιορισμένους συν/στές φορτίου- capacity factors) και διακοπτόμενη παραγωγή με απαίτηση πρόσθετων συστημάτων αποθήκευσης.

Είναι επίσης ευθύνη της Πολιτείας να ενημερώσει τις τοπικές κοινωνίες για τα πλεονεκτήματα των υδροηλεκτρικών έργων με ταμιευτήρα ως έργα πολλαπλής σκοπιμότητας, τα οποία θα εξασφαλίζουν άρδευση, ύδρευση, αντιπλημμυρική προστασία, αναψυχή, αγροτουρισμό και θέσεις εργασίας, αφού βεβαίως ληφθεί ιδιαίτερη πρόνοια για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στους ανθρώπους και στη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής.
Οι πόλεμοι για το νερό και όχι μόνο για τα καύσιμα, έχουν ήδη ξεκινήσει. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε νέες υδατικές αποθήκες και όχι να επαναλαμβάνουμε τις κοινοτοπίες περί καλύτερης διαχείρισης και εξοικονόμησης.
Οι παράμετροι αυτοί έχουν έννοια όταν διαθέτεις του πόρους, όχι όταν τους αναζητάς...

Πηγή: Capital-Του Ιωάννη Π. Στεφανάκου

* Ο Ιωάννης Π. Στεφανάκος είναι Δρ. Πολιτικός Μηχανικός (Διπλ.ΕΜΠ,DIC,MSc,MBA,PhD) & Λέκτορας στο ΕΜΠ (Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

 
back to top