Οι περιβαλλοντικοί κανόνες οδηγούν σε νέες τάσεις τις εταιρείες...

Η οικονομική κρίση και οι επικείμενες ευρωεκλογές ενέτειναν ακόμη περισσότερο τις κουβέντες και τις αναλύσεις για το περιβάλλον, το οποίο εν μέσω οικονομικής κρίσης αποτελεί μία από τις πιο προβεβλημένες έννοιες, με την προστασία του να καθίσταται όχι μόνο επιβεβλημένη, αλλά τουλάχιστον σωτήρια. Φαίνεται, πως η τάση αυτή αρχίζει πράγματι να αποδίδει: η νομοθεσία αρχίζει να γίνεται πιο αυστηρή, ενώ επιθεωρητές περιβάλλοντος, περιβαλλοντικά πρόστιμα, εκθέσεις ρύπανσης και αποβλήτων, Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και νέες τεχνολογίες μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας και κυρίως στην εταιρική ατζέντα! Άλλωστε, οι καταναλωτές προσανατολίζουν όλο και περισσότερο τις επιλογές τους σε προϊόντα ή υπηρεσίες που σέβονται τα κοινωνικά ή περιβαλλοντικά πρότυπα, γεγονός που από μόνο του αποτελεί επαρκές κίνητρο για πολυάριθμες επιχειρήσεις να επενδύουν στην τήρηση αυτών των προτύπων.
Κάπως έτσι φθάσαμε στην Πράσινη Βίβλο και την επίσημη θεσμική αναγνώριση των μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών ζητημάτων από την Ε.Ε. Μάλιστα, η έννοια «περιβάλλον» διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο με την εισαγωγή της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία το συνδέει με ευρύτερα ζητήματα, όπως η παγκοσμιοποίηση, η κατανομή των πόρων, η φτώχεια και η ηθική. Ουσιαστικά, η Ε. Ε αναγνώρισε ότι πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως οι κλιματολογικές αλλαγές, οι όξινες μολύνσεις και η διαχείριση των αποβλήτων, μπορούν να αντιμετωπισθούν όχι μόνο με νομοθετικά μέσα και τη συνεργασία μεταξύ οικονομικών παραγόντων και φορέων, αλλά και με τη χρησιμοποίηση μείγματος άλλων μέσων, όπως τα πρότυπα, τα συστήματα πιστοποίησης, τα εθελοντικά προγράμματα και οι οικονομικές ενισχύσεις ή οι φόροι.

Επιπλέον, έγινε προφανές, ότι η προστασία του περιβάλλοντος εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από τις πολιτικές που εφαρμόζονται στους τομείς της βιομηχανίας, της ενέργειας, των μεταφορών, της γεωργίας και του τουρισμού, που με τη σειρά τους εξαρτώνται επίσης πολύ από την ποιότητα του περιβάλλοντος. Γι΄ αυτό και η «οικο-βιομηχανία» είναι σε πλήρη ανάπτυξη και έχει μεγάλη σημασία για την Ευρώπη.
Οι δυνατότητές της απορρέουν όχι μόνον από τη νέα ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών που προορίζονται να μειώσουν ή να ελέγξουν τις μολύνσεις, καθώς και από τις υπό ανάπτυξη αγορές πράσινων προϊόντων και οικοτεχνολογιών, αλλά επίσης και από το σύνολο των δαπανών και προσπαθειών που καταβάλλονται για τη βελτίωση της παραγωγής των ίδιων των προϊόντων και για την αποτελεσματική χρησιμοποίηση της ενέργειας.
Η νέα ενεργειακή εποχή της Ευρώπης είναι εδώ και στοχεύει σε τεχνολογίες ώριμες και οικονομικά αποδοτικές (αιολική ενέργεια, ηλιοθερμικά συστήματα, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας και καυστήρες βιομάζας), αλλά και τεχνολογίες που τώρα σπάζουν το φράγμα της απομόνωσής τους από την αγορά (φωτοβολταϊκά συστήματα παραγωγής ηλιακού ηλεκτρισμού, κυψέλες καυσίμου, συστήματα ηλιακού κλιματισμού και μικροτουρμπίνες).

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Η περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε. στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές:

● την αρχή της προφύλαξης- όταν μία δραστηριότητα ή πολιτική εμπεριέχει κίνδυνο για το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία, λαμβάνονται έκτακτα μέτρα.

● την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»- ο ρυπαίνων είναι υπεύθυνος για την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς.

Ορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες έχουν τεράστιο αντίκτυπο στο περιβάλλον και γι΄ αυτό οι επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφώνονται με τους περιβαλλοντικούς κανόνες της Ε.Ε. σε τομείς όπως η ποιότητα του αέρα, τα χημικά ή η διαχείριση των αποβλήτων. Η μείωση της ρύπανσης, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η ορθολογικότερη χρήση των φυσικών πόρων, χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικά υπεύθυνες επιχειρήσεις και ορίζονται ως βασικά θέματα προτεραιότητας στο Έκτο πρόγραμμα δράσης της Ένωσης για το περιβάλλον, με βασικούς άξονες τους παρακάτω:

ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ
Η Ε.Ε. καθιέρωσε ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι βιομηχανίες στους τομείς της ενέργειας, της χαλυβουργίας, του χαρτιού/ χαρτονιού, καθώς και οι εξορυκτικές βιομηχανίες, υποχρεούνται να παρακολουθούν και να αναφέρουν τις εκπομπές CΟ2 που παράγουν. Λαμβάνουν από τις εθνικές τους αρχές δωρεάν «άδειες» βάσει των οποίων δικαιούνται να παράγουν συγκεκριμένη ποσότητα CΟ2 ή άλλου αερίου του θερμοκηπίου σε συγκεκριμένη περίοδο.

Οι βιομηχανίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν οι ίδιες αυτές τις άδειες ή να τις πουλήσουν σε άλλες βιομηχανίες. Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να αγοράσουν επιπλέον άδειες από άλλες επιχειρήσεις ή από άλλες κυβερνήσεις της Ε.Ε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιδιώκοντας τη βελτίωση του συστήματος, πρότεινε να συγκεντρωθεί σε επίπεδο Ε.Ε. η διαδικασία χορήγησης των αδειών, να διατίθενται σε πλειστηριασμό περισσότερες άδειες και να περιληφθούν και άλλα αέρια του θερμοκηπίου στο σύστημα.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ (ΕCΟ-LΑΒΕL)
Η Ευρωπαϊκή Ένωση καθιέρωσε ένα οικολογικό σήμα που απονέμεται σε προϊόντα που ευθύνονται λιγότερο για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος σε σύγκριση με άλλα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που εφαρμόζουν αυστηρά οικολογικά κριτήρια, έχουν το δικαίωμα να θέτουν στα προϊόντα τους το οικολογικό σήμα (eco-label). Με τον τρόπο αυτό, οι καταναλωτές διακρίνουν ευκολότερα αυτά τα πιο οικολογικά προϊόντα.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η διάσταση της ενεργειακής απόδοσης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τα πρώτα στάδια σχεδιασμού ενός προϊόντος. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ε.Ε., τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια, ειδικά όσα παρουσιάζουν μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας, όπως οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές και ο εξοπλισμός θέρμανσης, πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι ενεργειακά αποδοτικότερα.

ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Η αντίληψη του κύκλου ζωής, συνίσταται στο ότι ελαχιστοποιούμε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο ενός προϊόντος καθ΄ όλο τον κύκλο ζωής του, λαμβάνοντας υπόψη την εξόρυξη πόρων, την παραγωγή, τη χρήση, την επαναχρησιμοποίηση, τη μεταφορά, την ανακύκλωση και την τελική διάθεση των αποβλήτων. Σε σχέση με το πρόβλημα των αποβλήτων, οι επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία σχετικά με την αποφυγή δημιουργίας, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων. Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων (ΙΡΡ) ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να σχεδιάζουν προϊόντα έχοντας κατά νου τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, και εστιάζοντας στον πλήρη κύκλο ζωής του προϊόντος, από την παραγωγή μέχρι την τελική διάθεση.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
● Το πρόγραμμα LΙFΕ+ παρέχει ειδική βοήθεια για έργα προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της φύσης. Με προϋπολογισμό 2,1 δισ. ευρώ για το διάστημα 2007-2013, το πρόγραμμα αυτό χρηματοδοτεί περιβαλλοντικά έργα που εντάσσονται σε μία από τις τρεις ακόλουθες κατηγορίες: φύση και βιοποικιλότητα, περιβαλλοντική πολιτική και διακυβέρνηση, ενημέρωση και επικοινωνία.

● Το πρόγραμμα- πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (CΙΡ), παρέχει στις επιχειρήσεις, με τη βοήθεια χρηματοπιστωτικών μεσαζόντων, βοήθεια και πρόσβαση σε χρηματοδότηση δραστηριοτήτων όπως η οικολογική καινοτομία. Το διάστημα 2007-2013, διατίθενται πάνω από 1 δισ.ευρώ σε 500.000 περίπου επιχειρήσεις.

● Το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη (7ΠΠ), που είναι το κύριο χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για την έρευνα, χρηματοδοτεί επίσης την έρευνα στον τομέα της οικολογικής τεχνολογίας. Για το διάστημα 2007-2013, ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 50 δισ. ευρώ περίπου και το 15% του ποσού αυτού προορίζεται για τις μικρές επιχειρήσεις. ● Έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο για τη διά βίου μάθηση. Με προϋπολογισμό περίπου 7 δισ. ευρώ για το διάστημα 2007-2013, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα διά βίου μάθησης αυξάνει τις ευκαιρίες μάθησης σε όλη την Ε.Ε. Απευθύνεται σε μεμονωμένα άτομα και σε επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα, κ.λπ.

Πέρα από τα μέτρα οικονομικού χαρακτήρα, η Ένωση διαθέτει και άλλα μέσα για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των επιχειρήσεων και την τόνωση της περιβαλλοντικής τους δράσης. Στηρίζει τη διάδοση πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, δημιουργώντας δίκτυα όπως τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Πληροφόρησης και ενθαρρύνοντας τις επιχειρήσεις να δημοσιεύουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις τους. Παρέχει επίσης οδηγούς, ώστε οι επιχειρήσεις να διαχειρίζονται τις δραστηριότητές τους με οικολογικά υπεύθυνο τρόπο. Εξάλλου, μέσω του συστήματος οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (ΕΜΑS), η Ε.Ε. έχει οργανώσει την αναγνώριση και τη διάδοση πληροφοριών για τις επιχειρήσεις που σέβονται το περιβάλλον. ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΓΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ:
ΣΚΟΠΕΛΟΣ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ;

Πρόσφατη έκθεση της ΕΕ, εκτιμά ότι το κόστος στις οικονομίες μας από την υποβάθμιση του φυσικού κεφαλαίου, υπερβαίνει τα 1,5- 3,5 τρισ. δολάρια ετησίως! Είναι αποδεδειγμένο ότι η ανάγκη τήρησης ορισμένων περιβαλλοντικών δεσμεύσεων οδηγεί στην τόνωση της έρευνας και της καινοτομίαςκαι στη δημιουργία νέων αγορών. Είναι η ίδια ανάγκη που υπαγορεύει και την αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων, με τελικό αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πόρων. Στον τομέα της ενέργειας, για παράδειγμα, με τον εξορθολογισμό της δραστηριότητας μιας επιχείρησης επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας και με τη χρήση ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών, αντιμετωπίζεται ο κίνδυνος, αφενός, αύξησης του κόστους της ενέργειας από μη ανανεώσιμες πηγές και, αφετέρου, εξάντλησης των ενεργειακών πόρων.

Ας πάρουμε για δεύτερο παράδειγμα τη νομοθεσία για την αειφόρο παραγωγή και κατανάλωση. Σκοπός της είναι η βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης και της ενεργειακής αποδοτικότητας των προϊόντων, καθώς και η ενθάρρυνση της αποδοχής τους στην αγορά. Συμβάλλει στην ενημέρωση των καταναλωτών μέσω της βελτίωσης της σήμανσης των προϊόντων και συνεισφέρει στη στήριξη της αγοράς των προϊόντων αυτών μέσω δημόσιων προμηθειών και φορολογικών κινήτρων. Οι αλλαγές αυτές θα καταστήσουν το σύστημα πιο ελκυστικό στους κατασκευαστές και θα τους ενθαρρύνουν να προβούν σε καινοτομίες και να προσφέρουν περισσότερα προϊόντα αυτού του είδους, ενώ ταυτόχρονα, γίνονται πρόκριμα καταναλωτικής επιλογής για ένα σημαντικό ποσοστό καταναλωτών!

Τρίτο παράδειγμα: το πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης ΕΜΑS. Το ΕΜΑS αφορά τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν περιβαλλοντικές πρακτικές πιο προωθημένες από αυτές που προβλέπονται υποχρεωτικά από τη νομοθεσία. Αναγνωρίζοντας τις επιχειρήσεις που έχουν θέσει ως στόχο τη διαρκή μείωση της επιβάρυνσής τους στο περιβάλλον, το αποτέλεσμα είναι η καθιέρωσή τους στην αγορά, αλλά και τη συνείδηση των καταναλωτών.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Το 1997, στο Samso, στη Δανία, ξεκίνησε ένα πράσινο πρόγραμμα με στόχο να γίνει το νησί ενεργειακά αυτόνομο μέσα σε 10 χρόνια. Το ξεκίνησαν οι δήμοι του νησιού και οι κάτοικοί του έγιναν οι ίδιοι μέτοχοι των εταιρειών παραγωγής ενέργειας. Σήμερα, 12 χρόνια μετά, το 100% της ενέργειας που χρειάζεται το νησί παράγεται από ανεμογεννήτριες, ηλιακή ενέργεια και βιομάζα. Συνεπάγεται τη στήριξη της πράσινης επιχειρηματικότητας που προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Συνεπάγεται και τη δημιουργία πολλών και ποιοτικών θέσεων εργασίας, καθώς και θετικά πολλαπλασιαστικά φαινόμενα σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Οι περιβαλλοντικοί στόχοι δεν πρέπει να επιτυγχάνονται μόνον ως αποτέλεσμα αυστηρών ρυθμιστικών κανόνων, κρατικών παρεμβάσεων και νομικών περιορισμών. Οι οικολογικοί στόχοι πρέπει να συνδέονται με την οικονομία και να λειτουργούν ως οικονομικά κίνητρα. Η συμπεριφορά καταναλωτών, επιχειρήσεων και κράτους θα πρέπει να προσαρμοστεί έτσι ώστε να προωθηθεί συνειδητά η πράσινη ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ευρώπη.

ΠΗΓΕΣ:

● http://ec.europa. eu/youreurope /business/index-el. htm
● www.ekpaa.grwww.ekpaa.gr
● www.survey.ntua.gr/main/studies/ environ